Πρέσβης Αζερμπαϊτζάν: Σε νέα φάση οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Αζερμπαϊτζάν

Του Γιώργου Θεοχάρη
Ο πρέσβης του  Αζερμπαϊτζάν, κος Rahman Mustafayev, στο''Αγιορείτικο Βήμα''.
Eλλάδα και Αζερπαϊτζάν τα δυο τελευταία ήρθαν πιο κοντά, εξηγεί σε αποκλειστική συνέντευξή του στο ''Αγιορείτικο Βήμα''ο πρέσβης   του  αζερικού κράτους.Η συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών  μπορεί να θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς,εκτός του ενεργειακού, υπογραμμίζει. Οι σχέσεις των δυο χωρών πρέπει να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των λαών τους, συμπληρώνει.
Αναλυτικά η συνέντευξη:

- Κ. Πρέσβη, όλο το 2013 υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μας. Ως εκ τούτου, θα μπορούσατε να σχολιάσετε τα αποτελέσματα των διμερών σχέσεων του περασμένου έτους και να μας πείτε μερικά λόγια για την ιστορία αυτών των σχέσεων; 
Σας ευχαριστώ. Πράγματι, το περασμένο έτος οι σχέσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας ενίσχυθηκαν πολύ, αλλά και έφτασαν σε ένα νέο επίπεδο. Πολιτικές και οικονομικές σχέσεις άρχισαν να αναπτύσσονται, υιοθετήθηκαν σημαντικές αποφάσεις στον ενεργειακό τομέα, έχουν πυκνώσει οι επαφές μεταξύ των επιχειρηματιών, φοιτητών, επιστημόνων και καλλιτεχνών. Αναπτύχτηκαν άμεσες σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων νεολαίας των δύο χωρών, πανεπιστημίων και εθνικών βιβλιοθηκών, καθώς και μεταξύ πόλεων.

Όλα αυτά μαρτυρούν το αυξανόμενο ενδιαφέρον των πολιτών των δυο χωρών μας για συνεργασία και τη ριζικά νέα ποιότητα των διμερών σχέσεων.
Τώρα, όσον αφορά την ιστορία των σχέσεων. Νομίζω πως δε θα είναι λάθος να πω ότι το νέο στάδιο σχέσεων Μπακού- Αθήνας ξεκίνησε μετά την επίσημη επίσκεψη του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 2009.

Η επίσκεψη αυτή έχει θέσει ένα γερό θεμέλιο της φιλίας, της συνεργασίας και της εμπιστοσύνης στις σχέσεις Αζερμπαϊτζάν-Ελλάδας για όλα τα επακόλουθα έτη και οδήγησε στη σταδιακή εντατικοποίηση της συνεργασίας σε όλους τους τομείς. 

Ισχυρή ώθηση δόθηκε στον πολιτικό διάλογο υψηλού επιπέδου. Τον Απρίλιο του 2011 πραγματοποιήθηκε επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια στο Μπακού. Τον Φεβρουάριο του 2011 και τον Απρίλιο του 2013 οι Υπουργοί Εξωτερικών των χωρών μας - Ελμάρ Μαμμαντιάροφ και Δημήτριος Αβραμόπουλος - αντάλλαξαν επίσημες επισκέψεις, στην Αθήνα και το Μπακού αντίστοιχα, και στις 19 Μαίου πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη εργασίας του Έλληνα Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο Μπακού. Αναπτύχθηκαν διακοινοβουλευτικές επαφές και έτσι στις 24 - 27 Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους στην Αθήνα βρισκόταν Ομάδα Φιλίας Αζερμπαϊτζάν - Ελλάδας του Κοινοβουλίου (Milli Majlis) της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν .

Παράλληλα, ενισχύεται το νομικό πλαίσιο των διμερών σχέσεων,αφού έχουν υπογραφτεί 18 βασικά έγγραφα. Άλλα 13 έγγραφα είναι υπό μελέτη, ενώ συνεχίζονται οι εργασίες για την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των εγγράφων αυτών, με σκοπό την υπογραφή τους στα πλαίσια των επίσημων επισκέψεων υψηλού επιπέδου.

- Φαίνεται ότι στη σχέση Αθήνας - Μπακού σημειώθηκαν όχι μόνο ποσοτικές αλλά και ποιοτικές αλλαγές ...

Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Άλλαξε όχι μόνο η συχνότητα, αλλά και η ποιότητα των επισκέψεων, όσο και η ατμόσφαιρα που επικρατεί κατά τις υψηλού επιπέδου συνομιλίες. Εδώ και καιρό έχουμε καταφέρει να ξεφύγουμε από τα στερεότυπα της πρώτης δεκαετίας (1993-2003) της ιστορίας των σχέσεων μας, όταν οι δύο χώρες έβλεπαν η μια την άλλη μέσα από το πρίσμα των «ειδικών» σχέσεων με τους γείτονές τους. Σήμερα τόσο το Μπακού, όσο και η Αθήνα στηρίζονται στο γεγονός ότι οι διμερείς μας σχέσεις δεν πρέπει να εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες και από τις σχέσεις με άλλες χώρες, αλλά πρέπει να υποτάσσονται στα συμφέροντα των δυο λαών - του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας. Και θα πρέπει να έχουμε τη δική μας ισχυρή ατζέντα διμερών σχέσεων, η οποία θα επεκταθεί σε νέους τομείς.

- Η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πώς αυτό το γεγονός επηρεάζει τη σχέση μας;

Αυτοί οι παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και επηρεάζουν την ανάπτυξη των σχέσεων Αζερμπαϊτζάν-Ελλάδας. Ο ρόλος της Ελλάδας - ως μέλους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, ως ενός ισχυρού παίκτη στην περιοχή των Βαλκανίων - στις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής του Αζερμπαϊτζάν αυξάνεται σε μόνιμη βάση, αφού το Μπακού αποσκοπεί στη δημιουργία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με αυτούς τους οργανισμούς σε ένα ευρύ φάσμα πολιτικών, οικονομικών και ανθρωπιστικών θεμάτων.

Μια τέτοια συνεργασία έχει μεγάλη σημασία για το Αζερμπαϊτζάν από την άποψη του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας, της πραγματοποίησης κοινωνικών, οικονομικών και νομικών μεταρρυθμίσεων, της διασφάλισης της ασφάλειας της χώρας και της ενίσχυσης του ρόλου της σε περιφερειακές και διεθνείς σχέσεις.

Όμως και το Αζερμπαϊτζάν έχει εξίσου μεγάλη σημασία για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Η χώρα μας είναι εταίρος του ΝΑΤΟ στο θέμα της εξασφάλισης της ασφάλειας του Αφγανιστάν: η διαμετακόμιση περίπου 40% μη στρατιωτικών φορτίων στο Αφγανιστάν γίνεται μέσω του Αζερμπαϊτζάν. Εκτός αυτού, το Μπακού υποστηρίζει την εκπαίδευση προσωπικού για τον Αφγανικό στρατό, τις δυνάμεις ασφαλείας, τις υπηρεσίες ασφάλειας συνόρων και τις διπλωματικές υπηρεσίες. Είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο για την εξασφάλιση της ειρήνης και ανάπτυξης στη χώρα αυτή, αλλά και της σταθερότητας όλης της ευρύτερης περιοχής.

Παράλληλα με την αυξανόμενη σημασία του στην παγκόσμια πολιτική και στην οικονομία της ευρύτερης περιοχής της Ασίας, θα αυξηθεί και ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη.  Σήμερα, το Αζερμπαιτζάν όχι μόνο διασφαλίζει  την ενεργειακή της ασφάλεια, αλλά και παίζει το ρόλο της αξιόπιστης πύλης μεταφορών στην Κεντρική Ασία. Θα ήθελα να αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα: το 2014 θα τεθεί σε λειτουργία η σύγχρονη σιδηροδρομική γραμμή Μπακού-Τιφλίδα-Καρς. Το έργο, το οποίο υλοποιείται με αζερικές επενδύσεις, θα συνδέσει σε πρώτη φάση το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και την Τουρκία, και σε δεύτερη οι τρεις χώρες αυτές θα συνδεθούν με το Καζακστάν (μέσω του πορθμείου), το Ουζμπεκιστάν και το Αφγανιστάν, ενώ στο μέλλον υπάρχουν προοπτικές για τη σύνδεση με την Κίνα.

Έτσι, οι μεγάλες αγορές του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Κίνας θα είναι ανοικτές για τα  ευρωπαϊκά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών. Για το λόγο αυτό η Αθήνα, όσο και η ΕΕ στο σύνολό της, βλέπουν το Αζερμπαϊτζάν ως ένα σημαντικό εταίρο, μια χώρα-κλειδί της περιοχής του Καυκάσου, ένα σημαντικό σύνδεσμο μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας.

-Η πιο σημαντική πτυχή των διμερών σχέσεων είναι η ενέργεια. Σ' αυτόν τον τομέα έχουν σημειωθεί οι πιο σημαντικές εξελίξεις, κρίσιμες όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την ευρύτερη περιοχή μας. Έτσι δεν είναι;

Ναι, έχετε δίκαιο. Το 2013 στο πολιτικό και στρατηγικό υπόβαθρο των Έλληνο-Αζερικών σχέσεων προστίθεται άλλος ένας τομέας - η ενέργεια. Σημαντικά γεγονότα της χρονιάς ήταν η επικράτηση στις αρχές Ιουνίου της αζερικής εταιρείας SOCAR στο διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση του 66% των μετοχών της ΔΕΣΦΑ, όσο και η  απόφαση της κοινοπραξίας Σαχ-Ντενίζ - 2 από τις 28 Ιουνίου στο Μπακού σχετικά με την επιλογή του αγωγού ΤΑΡ για την εξαγωγή του αζερικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Στις 21 Δεκεμβρίου στην Αθήνα μεταξύ της SOCAR και του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων υπεγράφη η συμφωνία πώλησης των μετοχών της ΔΕΣΦΑ. Πρόκειται για το πρώτο σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση της συναλλαγής. Έτσι, η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών μας στον τομέα της ενέργειας αποκτά νέα διάσταση, το Αζερμπαϊτζάν γίνεται στρατηγικός εταίρος της Ελλάδας για πολλά χρόνια στον τομέα εξασφάλισης της ενεργειακής της ασφάλειας, ενώ η Ελλάδα γίνεται η πρώτη χώρα της ΕΕ μέσω της οποίας το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν θα εξάγεται σε ευρωπαϊκές αγορές .

Η νέα, στρατηγική, διάσταση της συνεργασίας Αζερμπαϊτζάν - Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας μπορεί να γίνει ισχυρός καταλύτης για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ του Μπακού και της Αθήνας πολιτικά, οικονομικά, επενδυτικά και σε άλλους τομείς.

Όμως υπάρχει και μια δεύτερη αλήθεια: σε μεγάλο βαθμό χάρη στην πολιτική, οικονομική και πολιτιστική προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών, που ξεκίνησε το 2009, δημιουργήθηκε ευνοϊκό κλίμα ώστε η SOCAR - σε συνθήκες κρίσης που πλήττει την Ελλάδα –να  αποφασίσει να εισέλθει στην ελληνική αγορά. Για πρώτη φορά στην ιστορία, μια χώρα μη μέλος της ΕΕ θα αποκτήσει τον έλεγχο του δικτύου φυσικού αερίου ενός κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, το γεγονός αυτό συμβολίζει την αυξανόμενη αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ της ΕΕ και του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και μεταξύ του Μπακού και της Αθήνας.

Συναφώς, επισημαίνω ότι η επιλογή του κύριου αγωγού εξαγωγής πραγματοποιήθηκε σε δύσκολες συνθήκες. Ήταν ιδιαίτερα δύσκολες για το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ως προμηθευτής φυσικού αερίου βρισκόταν στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας και υπέστη σοβαρό κίνδυνο όσον αφορά την περιφερειακή του ασφάλεια. Αυτοί οι κίνδυνοι συνδέονται με το γεγονός ότι με το άνοιγμα του Νοτίου Διαδρόμου "σπάει" το μονοπώλιο παροχής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και δημιουργούνται προϋποθέσεις για τη συμμετοχή σ’αυτό το έργο των χωρών της Κεντρικής Ασίας, κάτι που μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμες στρατηγικές επιπτώσεις .

Για το λόγο αυτό, όλο το χρονικό διάστημα από την υπογραφή του Μνημονίου Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης στον τομέα της ενέργειας μεταξύ της ΕΕ και του Αζερμπαϊτζάν στις 7 Νοεμβρίου 2006 μέχρι και την υπογραφή της Συμφωνίας για την τελική επενδυτική απόφαση για το Σαχ - Ντενίζ - 2 στις 17 Δεκεμβρίου του 2013, το Αζερμπαϊτζάν με τους εταίρους του, που συμμετείχαν στο έργο, πέρασε από μια «ζώνη ισχυρών αναταράξεων», η οποία διαμορφώθηκε λόγω των αντιφάσεων μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας για  το θέμα εξασφάλισης της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Επιπλέον, το Μπακού ερχόταν αντιμέτωπο με την έλλειψη ενότητας στο εσωτερικό της ΕΕ, με την ασυμφιλίωτη πάλη μεταξύ των ανταγωνιστικών έργων Nabucco, ITGI και TAP και των εταιρειών, που βρίσκονται πίσω τους, καθώς και με τις διαφωνίες μεταξύ των χωρών εντός του κάθε έργου μεταφοράς αερίου.

Τώρα αυτή η περίοδος έχει τελειώσει. Η Σύνοδος Κορυφής του Μπακού από τις 17 Δεκεμβρίου έγινε ένα ορόσημο, καθώς σηματοδότησε την αρχή του έργου του Νοτίου Διαδρόμου και για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρώπης έχει ανοίξει την εναλλακτική διαδρομή για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία θάλασσα στην ευρωπαϊκή αγορά.

Η Tunzale Agayeva με την παδική χορωδία Θεσσαλονίκης στο Μέγαρο Μουσικής της πόλης.

- Πείτε μας για την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Μπακού στις 17 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους. Δυστυχώς, δεν προβλήθηκε σχεδόν καθόλου στα Ελληνικά ΜΜΕ.

Στις 17 Δεκεμβρίου στο Μπακού υπεγράφη ένα έγγραφο με τίτλο Shah Deniz Stage 2 Final Investment Decision, με το οποίο ξεκίνησαν εργασίες σε όλα τα έργα του Νότιου Διαδρόμου: παραγωγή φυσικού αερίου από το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ - 2 στον Αζερικό τομέα της Κασπίας Θάλασσας, κατασκευή του TANAP και του TAP. Για να καταλάβετε περί τίνος πρόκειται, θα ήθελα να σας παρουσιάσω μερικά στοιχεία. Ο Νότιος Διάδρομος είναι:
• συνεργασία των 11 κορυφαίων παγκόσμιων εταιρειών, οι οποίες παίρνουν μέρος στα έργα Shah Deniz-2, TANAP και TAP, των 7 Κυβερνήσεων και των 11 εταιρειών- αγοραστών του Αζερικού φυσικού αερίου,
•  $ 45 δισεκατομμύρια επενδύσεις,
• 3.500 χιλιόμετρα αγωγών που θα συνδέουν το Αζερμπαϊτζάν με 7 ευρωπαϊκές χώρες,
• περισσότερες από 30.000 νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν σε 7 χώρες σε 5 χρόνια.


Το Σεπτέμβριο του 2013 στο Μπακού η κοινοπραξία Shah Deniz-2 υπέγραψε με εννέα κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες συμβάσεις πώλησης των 16 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στην Τουρκία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Ιταλία. Οι εν λόγω συμβάσεις θα ισχύουν για 25 χρόνια. Με συνολικό ύψος σχεδόν $ 100 δισεκατομμύρια, οι συμβάσεις αυτές αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες συμφωνίες στην παγκόσμια ενεργειακή ιστορία.

-Τι είναι το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ; Πώς θα μπορούσατε να περιγράψετε το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ;

Αυτό το κοίτασμα φυσικού αερίου ανακαλύφθηκε το 1999 και βρίσκεται σε απόσταση 70χλμ. από το  Μπακού, στον Αζερικό τομέα της Κασπίας θάλασσας. Τα αποθέματά του φτάνουν έως και 2,3 – 3 τρισεκατομμύρια κυβ. μέτρα φυσικού αερίου. Οι παραδόσεις φυσικού αερίου κατά την πρώτη φάση του έργου Shah Deniz-1 ξεκίνησαν το 2006 και ήταν ύψους 9 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ανά έτος. Τα τελευταία χρόνια στο Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και την Τουρκία από το κοίτασμα αυτό παραδόθηκαν περίπου 40 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Με την ανάπτυξη της δεύτερης φάσης θα παραδίδονται, όπως προαναφέρθηκε, 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, από τα οποία  6 στην Τουρκία και 10 στην Ευρώπη.

Για να έχετε τη δυνατότητα να αξιολογήσετε την έκταση του κοιτάσματος, θα ήθελα να σημειώσω ότι η έκταση του ξεπερνά τα 140 τετραγωνικά χιλιόμετρα και στο μέγεθος και το σχήμα συγκρίνεται με το νησί του Μανχάταν. Η δεύτερη φάση της ανάπτυξης του κοιτάσματος Shah Deniz Stage - 2 θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο βρίσκεται σε βάθος 6000 μέτρων. Για την εξόρυξη φυσικού αερίου από τέτοιο βάθος θα χρησιμοποιηθεί ο πιο σύγχρονος εξοπλισμός, συμπεριλαμβανόμενων των 500 χιλ. αγωγών τοποθετημένων σε βάθος 550 μέτρων, οι οποίοι θα συνδέσουν τις 26 υποθαλάσσιες αποθήκες φυσικού αέριου.  
   
- Ποιες θα είναι οι μελλοντικές επιπτώσεις από το άνοιγμα του Νοτίου Διαδρόμου, την υλοποίηση των έργων TAP και ΔΕΣΦΑ για την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή;

Οι μελλοντικές θετικές επιπτώσεις των εν λόγω έργων για την ελληνική οικονομία είναι προφανείς. Περιλαμβάνουν περίπου 1,5 δισ. ευρώ επενδύσεων, σχεδόν 2.000 άμεσες και 10.000 έμμεσες θέσεις εργασίας, την ανάπτυξη των υποδομών των βόρειων περιοχών της Ελλάδας και τις παραγγελίες που θα πάρουν οι ελληνικές επιχειρήσεις και τα εργοστάσια, καθώς και την προμήθεια φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν σε ανταγωνιστικές τιμές προς όφελος τόσο της βιομηχανίας, όσο και των καταναλωτών.

Υπάρχει επίσης προοπτική η Ελλάδα να καταστεί περιφερειακός κόμβος φυσικού αερίου. Μετά την πρώτη περίοδο (2019-2020), όταν αναμένονται να ξεκινήσουν οι προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ιταλία συνολικού όγκου 7-8 δισ. κυβ. μ, καθώς και 1 δισ. κυβ. μ. προς την Ελλάδα και Βουλγαρία, θα ξεκινήσει η δεύτερη περίοδος (2020-2021), κατά την οποία είναι πιθανό το φυσικό αέριο να εισέρχεται σε άλλες χώρες της περιοχής των Βαλκανίων – φυσικά με την προϋπόθεση να υπάρχει αρκετό φυσικό αέριο και κατάλληλες υποδομές.

Από την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου θα επωφεληθούν και οι διμερείς σχέσεις Αζερμπαϊτζάν-Ελλάδας. Επιπλέον, η υλοποίηση ενός τόσο μεγάλου έργου, όπως είναι το ΤΑΡ, θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην ενεργοποίηση της συνεργασίας Ελλάδας - Αζερμπαϊτζάν και σε άλλους συναφείς τομείς της οικονομίας. Κατά την κατασκευή του αγωγού θα παρέχονται και πολλές άλλες, διαφόρων ειδών, υπηρεσίες, όπως μεταφορικές, κατασκευαστικές, μηχανολογικές, χρηματοοικονομικές κ.λπ. Έτσι, αναμένεται ενεργή η συμμετοχή των Αζερικών εταιρειών σε αυτές τις διαδικασίες και η ενεργοποίηση της συνεργασίας τους με τις ελληνικές επιχειρήσεις, κάτι που θα οδηγήσει σε αύξηση της ροής επενδύσεων από το Αζερμπαϊτζάν στην ελληνική οικονομία.

Το άνοιγμα του Νότιου Διαδρόμου θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια ανεξαιρέτως όλων των χωρών στις οποίες θα παραδίδεται το Αζερικό φυσικό αέριο. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά και η Γεωργία, η Τουρκία, η Βουλγαρία και η Ιταλία. Η Αλβανία θα αποκτήσει ευκαιρία ανάπτυξης του τομέα του φυσικού αερίου και της αεριοποίησης της χώρας. Στο μέλλον, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Κροατία θα έχουν επίσης τη δυνατότητα σύνδεσης με το Νότιο Διάδρομο μέσω του αγωγού Ιονίου-Αδριατικής (IAP -Ionian Adriatic Pipeline).

Υπάρχει και άλλη μια, εξίσου σημαντική, περιφερειακή πτυχή του έργου TAP. Η υλοποίησή του θα ενισχύσει το κλίμα συνεργασίας μεταξύ των χωρών διέλευσης  και γενικά της σταθερότητας και της ασφάλειας κατά μήκος όλης της διαδρομής του αγωγού - από το Αζερμπαϊτζάν μέχρι την Ιταλία, μέσω Γεωργίας-Τουρκίας-Ελλάδας και Αλβανίας.

-Κ. Πρέσβη, αγγίξατε το θέμα της περιφερειακής ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό ποιες είναι οι προοπτικές διευθέτησης της σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ; Θα πρέπει να συμφωνήσετε πως η ασφάλεια και η ανάπτυξη όλης της ευρύτερης περιοχής σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την ειρηνική συνύπαρξη του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας...

Φυσικά, ακριβώς για αυτόν το λόγο η διευθέτηση της εν λόγω σύγκρουσης αποτελεί το πιο σημαντικό ζήτημα της εξωτερικής μας πολιτικής. Δυστυχώς, πέρσι δεν υπήρξε καμία πρόοδος σε αυτή τη διαδικασία. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η αρμενική πλευρά για άλλη μια φορά με διάφορες προφάσεις επέλεξε παρελκυστική τακτική στη διαδικασία διαπραγμάτευσης.
Υπάρχει κάποια ελπίδα για το 2014, αλλά ειλικρινά η περίοδος που πέρασε δε δίνει λόγους για αισιοδοξία. Η Αρμενία σε όλη τη διάρκεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας έδειχνε μη εποικοδομητική στάση, προέβαινε σε παράνομες ενέργειες στα κατεχόμενα εδάφη, που συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον παράνομο εποικισμό, την αλλαγή των γεωγραφικών ονομάτων, την καταστροφή των πολιτιστικών μνημείων.
Τον τελευταίο καιρό στη λίστα αυτή προστέθηκε και ο εποικισμός των κατεχόμενων εδαφών με Αρμενίους πρόσφυγες από τη Συρία, καθώς και οι προσπάθειες για το άνοιγμα απευθείας πτήσεων που θα συνδέουν την Αρμενία με τα κατεχόμενα εδάφη.

Αν η Αρμενία δείξει την εποικοδομητική και ρεαλιστική προσέγγιση επίλυσης της σύγκρουσης, πιστεύουμε ότι η πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Μια ρεαλιστική προσέγγιση θα πρέπει να στηρίζεται στο Διεθνές Δίκαιο. Η Αρμενία πρέπει να συμμορφωθεί με τα τέσσερα ψηφίσματα - 822, 853, 874 και 884 - του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που εγκρίθηκαν το 1993, να αποσυρθεί από τα κατεχόμενα εδάφη και πρέπει να αποκατασταθεί η εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν, οι πρόσφυγες και οι εκτοπισθέντες πρέπει να επιστρέψουν στους τόπους καταγωγής τους. Αυτές είναι οι αρχές πάνω στις οποίες θα πρέπει να στηρίζεται η συμφωνία.

Ως εκ τούτου, για την επίλυση αυτής της σύγκρουσης και τη διασφάλιση της ειρήνης στην περιοχή, είναι απαραίτητο όχι μόνο οι διαμεσολαβητές, αλλά και ολόκληρη η παγκόσμια κοινότητα και κορυφαίοι Διεθνείς Οργανισμοί να ζητάνε επίμονα από την Αρμενία τον τερματισμό των παράνομων πολιτικών της στα κατεχόμενα εδάφη και την εφαρμογή των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Στο πλαίσιο αυτό, για μας πολύ σημαντικό είναι ότι η Αθήνα έχει πάρει τη θέση αρχής στο εν λόγω ζήτημα, υποστηρίζοντας την εδαφική ακεραιότητα και το απαραβίαστο των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν.

Η αυξανόμενη δύναμη του Αζερμπαϊτζάν επίσης διαδραματίζει, και θα συνεχίζει να διαδραματίζει, το ρόλο της εδώ. Συγκρίνοντας σήμερα την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, το πλεονέκτημά μας είναι καθαρά φανερό σε όλους τους τομείς. Ο κρατικός προϋπολογισμός μας υπερβαίνει 10 φορές τον κρατικό προϋπολογισμό της Αρμενίας. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μας υπερβαίνει πάνω από 8 φορές αυτό της Αρμενίας και ο πληθυσμός 6 φορές. Ως εκ τούτου, εάν η αρμενική ηγεσία δει με σοβαρότητα τη διαδικασία διαπραγματεύσεων, θα συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει πλέον δυνατότητα να συνεχίζει την πολιτική κατοχής.

Το Διεθνές Δίκαιο δικαιώνει απόλυτα τις θέσεις του Αζερμπαϊτζάν. Η σύγκρουση αυτή πρέπει να λυθεί, και θα επιλυθεί, στο πλαίσιο της εδαφικής ακεραιότητας του Αζερμπαϊτζάν. Για να επιτευχθεί αυτό, προς το παρόν θα συνεχίσουμε τις διαπραγματεύσεις, αλλά παράλληλα θα αυξάνουμε και τη δύναμή μας. Όμως αυτό που θέλουμε εμείς είναι να επιλυθεί το ζήτημα με ειρηνικούς τρόπους.

- Κ. Πρέσβη, ποιες είναι οι προοπτικές συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών μας εκτός του ενεργειακού τομέα;

Πολύ καλή ερώτηση. Η σχέση μας δεν πρέπει να εξαρτάται μόνο από τον παράγοντα της ενέργειας, και είμαι στην ευχάριστη θέση να σημειώσω ότι σήμερα βασίζεται σε μια πολύ ευρεία και ανεπτυγμένη οικονομική βάση. Η ανάπτυξη των εμπορευματικών συναλλαγών μεταξύ των δυο χωρών μας δεν υστερεί σε σχέση με την πολιτική και ενεργειακή συνεργασία. Το 2012 ανήλθε σε 850 εκατομμύρια δολάρια, σχεδόν τετραπλασιάστηκε σε σύγκριση με το 2011. Και παρόλο που η αύξηση αυτή οφείλεται εξ ολοκλήρου στην αύξηση των εξαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα, κυρίως του πετρελαίου και των πετρελαϊκών προϊόντων, συνολικού κόστους περίπου 830 εκ. δολ., είναι ένα σοβαρό ποσό. Η δομή των ελληνικών εξαγωγών προς το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνει πάνω από 30 προϊόντα, αλλά ο όγκος τους είναι ασήμαντος. Ο όγκος των ελληνικών εξαγωγών προς το Αζερμπαϊτζάν το περασμένο έτος ανήλθε σε περίπου 15 εκατομμύρια δολάρια. Συνεπώς,  σήμερα το κυρίαρχο ζήτημα στις εμπορικές μας σχέσεις είναι η διαφοροποίηση της διάρθρωσης των εξαγωγών και των εισαγωγών με τα προϊόντα του μη- πετρελαϊκού τομέα.


- Πώς αναπτύσσεται η οικονομία του Αζερμπαϊτζάν; Δημιουργεί προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου και της επενδυτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών;

Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν δημιουργεί τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της διμερούς συνεργασίας στον τομέα του εμπορίου και των επενδύσεων. Τα τελευταία 10 χρόνια το Αζερμπαϊτζάν έχει μια από τις πιο δυναμικά αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου. Ο μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ για τα έτη 2000-2010 έφθασε στα επίπεδα του 5-10%. Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία 6 χρόνια η οικονομία της χώρας τετραπλασιάστηκε. Το 2013 το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 5,8%. Ως αποτέλεσμα, σήμερα το Αζερμπαϊτζάν είναι ο αδιαμφισβήτητος οικονομικός ηγέτης της περιοχής – ο όγκος της οικονομίας του ανέρχεται σε σχεδόν 75% του όγκου του ΑΕΠ ολόκληρου του Νοτίου Καυκάσου.

Το επενδυτικό κλίμα στη χώρα είναι ευνοϊκό. Ως εκ τούτου, το 2013 στην οικονομία της χώρας έχουν επενδυθεί  28 δισ. δολαρίων. Είναι ρεκόρ. Ποτέ ξανά δεν έχουν γίνει επενδύσεις τέτοιου ύψους μέσα σε ένα χρόνο.  Για παράδειγμα, το 2012 επενδύθηκαν 22 δισ. δολάρια.  Σήμερα ήδη γίνονται επενδύσεις ύψους  28 δισ. δολαρίων. Από αυτά 17,5 δισ. δολάρια είναι οι εγχώριες επενδύσεις, δηλαδή οι εγχώριες επενδύσεις υπερβαίνουν τις ξένες επενδύσεις. Φυσικά, οι εγχώριες επενδύσεις είναι κυρίως οι Δημόσιες Επενδύσεις. Αλλά και ο ιδιωτικός τομέας επενδύει μεγάλα ποσά στην οικονομία του Αζερμπαϊτζάν.

Από την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και πιστώσεων το Αζερμπαϊτζάν περνάει σταδιακά στην ανάπτυξη της οικονομίας του χάρη στα ίδια κεφάλαια - περίπου το 60% του συνόλου των επενδύσεων είναι οι εγχώριες επενδύσεις. Το γεγονός αυτό δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες για την υλοποίηση διμερών, αλλά και πολυμερών επενδυτικών έργων, με τη συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων, χωρίς την προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό.

Άλλη μια σημαντική προτεραιότητα είναι η ανάπτυξη του μη-πετρελαϊκού τομέα,η μείωση της εξάρτησης από τα έσοδα που φέρνουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Το 2013 ο ρυθμός ανάπτυξης του μη πετρελαϊκού τομέα της οικονομίας έφτασε το 9,8%. Είναι κυρίως οι τομείς γεωργίας, γεωργικής βιομηχανίας, μικρών και μεσαίων παραγωγών, υπηρεσιών. Ως αποτέλεσμα, η συμμετοχή του μη- πετρελαϊκού τομέα στο ΑΕΠ της χώρας φτάνει σχεδόν το 50%.
Σε όριο ρεκόρ έχουν φτάσει και τα συναλλαγματικά μας αποθέματα. Παρά το γεγονός ότι πολλά επενδυτικά σχέδια υλοποιούνται ήδη, τα συναλλαγματικά αποθέματα του Αζερμπαϊτζάν έχουν αυξηθεί κατά το περασμένο έτος, και  αυτή τη στιγμή ανήλθαν σε 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό αντιπροσωπεύει το 70 % του ΑΕΠ. Σύμφωνα με αυτό το δείκτη, το Αζερμπαϊτζάν πιάνει τις υψηλότερες θέσεις στην παγκόσμια κλίμακα. Το εξωτερικό μας χρέος αποτελεί το 8% του ΑΕΠ. Είναι ένας από τους πιο χαμηλούς δείκτες στην παγκόσμια κλίμακα.

Όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία δημιουργούν καλές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των χωρών μας σε τομείς εκτός του ενεργειακού τομέα, με σκοπό την υλοποίηση κοινών επενδυτικών έργων με τη συμμετοχή ελληνικών επιχειρήσεων στους μη-ενεργειακούς τομείς.


- Γνωρίζουμε ότι η χρονιά που πέρασε ήταν πολύ καρποφόρα όσον αφορά τους πολιτιστικούς και ανθρωπιστικούς δεσμούς μεταξύ των δυο χωρών μας.

Πράγματι, έτσι είναι. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτός ο τομέας συνεργασίας ήταν ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος. Γίνονται πιο συχνές οι επαφές μεταξύ των μαθητών, επιστημόνων και καλλιτεχνών.

Καθιερώθηκαν άμεσες σχέσεις μεταξύ των πανεπιστημίων και εθνικών βιβλιοθηκών, καθώς και των πόλεων Γαντζά και Θεσσαλονίκης. Ποιήματα του διάσημου Έλληνα ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη έχουν μεταφραστεί στα αζερικά, και μάλιστα από τους Αζέρους φοιτητές που σπουδάζουν Ελληνικά. Και τώρα μεταφράζεται στα ελληνικά και το μυθιστόρημα "Ταχμίνα" ("Έκτος όροφος της πενταόροφης πολυκατοικίας") του δημοφιλή Αζέρου συγγραφέα Ανάρ.

Οι Έλληνες εκπρόσωποι έχουν γίνει συχνοί επισκέπτες των Διεθνών Ανθρωπιστικών Φόρουμ που πραγματοποιούνται τακτικά στο Μπακού. Παράλληλα, αναπτύσσεται συνεργασία στον τομέα του Ολυμπιακού κινήματος και εκπαίδευσης - στις 16 Απριλίου μεταξύ του Υπουργείου Νεολαίας και Αθλητισμού του Αζερμπαϊτζάν και της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας, η οποία έχει την έδρα της στην γενέτειρα των Ολυμπιακών Αγώνων, την Αρχαία Ολυμπία, υπογράφηκε το Μνημόνιο Συνεργασίας, το οποίο θα παρέχει στους νέους μας πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση στα ολυμπιακά αθλήματα, και γενικά θα  αποτελέσει νομική βάση για την υλοποίηση πολλών άλλων έργων σε τομείς συναφείς με τον αθλητισμό και το ολυμπιακό κίνημα.

Τα τελευταία τρία χρόνια σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας - Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ξάνθη - καθώς και στο νησί της Τήνου  πραγματοποιήθηκαν 5 συναυλίες συμφωνικής, κλασικής και τζαζ μουσικής του Αζερμπαϊτζάν. Τον Οκτώβριο του 2011 στο Μπακού η Αζερική ορχήστρα εκτέλεσε έργα του δημοφιλή Έλληνα συνθέτη Μανώλη Καλομοίρη. Και το πιο πρόσφατο παράδειγμα της επιτυχημένης Ελληνο - Αζερικής "μουσικής" συνεργασίας αποτέλεσε η δεύτερη θέση που κατέκτησε το Αζερμπαϊτζάν στο διαγωνισμό Eurovision - 2013, στην προετοιμασία της συμμετοχής του οποίου βοήθησαν οι Έλληνες φίλοι μας.

Χαίρομαι πως ιδιαίτερα δυναμικά αναπτύσσεται η συνεργασία μεταξύ των νέων. Δεν μιλάμε μόνο για τις αμοιβαίες επισκέψεις, συναντήσεις και επαφές, αλλά για τη υλοποίηση μακροπρόθεσμων κοινών έργων. Έτσι, το Νοέμβριο στην Αθήνα, με την  πρωτοβουλία των Ελλήνων φοιτητών, ιδρύθηκε το Έλληνο - Αζερικό Κέντρο Νεότητας, το οποίο θα ασχολείται με τη διεξαγωγή έρευνας και την υλοποίηση έργων σε ένα πολύ ευρύ φάσμα διμερών σχέσεων Ελλάδας - Αζερμπαϊτζάν.

Τώρα υπάρχει αμοιβαίο ενδιαφέρον για τη δημιουργία ενός παρόμοιου οργανισμού στο Μπακού. Στο πλαίσιο του Κέντρου ιδρύθηκε το Έλληνο-Αζέρικο Φόρουμ Νεολαίας, που ήδη αριθμεί πάνω από 1.000 εγγεγραμμένα μέλη. Είμαι βέβαιος ότι το επόμενο έτος, το 2014, θα σηματοδοτήσει μια νέα περίοδο ακόμα πιο ενεργής συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα. Σχεδιάζουμε να λάβουμε ενεργό μέρος στις εκδηλώσεις του θεσμού "Θεσσαλονίκη - Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας 2014", και προετοιμάζουμε τη διεξαγωγή των Ημερίδων Πολιτισμού του Αζερμπαϊτζάν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας την άνοιξη του 2014.

- Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο για την έκβαση των διμερών μας σχέσεων;

Σήμερα, οι σχέσεις Ελλάδας-Αζερμπαϊτζάν βιώνουν μια περίοδο ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διαδικασία αυτή δε βασίζεται μόνο στα αντικειμενικά στοιχεία, αλλά και στην πολιτική βούληση του Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ και του Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά. Τώρα, οι δύο ηγέτες παίρνουν αποφάσεις για το ιστορικό ζήτημα πραγματικής σύγκλισης των δύο χωρών μας, συνειδητοποιώντας τη σημασία της και την ανάγκη της τόσο για τους λαούς του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας, όσο και για την ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης.

Εμείς, στο Αζερμπαϊτζάν, πιστεύουμε ότι η θετική αυτή τάση θα πρέπει να συνεχιστεί και το 2014 και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε τόσο μακριά, όσο είναι έτοιμοι οι Έλληνες φίλοι και εταίροι μας.

Οι ομορφιές του Μπακού, πρωτεύουσας  του Αζερμπαϊτζάν